تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی عوامل درونی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای ملی و بینالمللی

Transcription

1 تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی عوامل درونی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای ملی و بینالمللی چکیده **** *** ** * محمد خانعزیزی علیاکبر امینبیدختی عبدالرحیم نوه ابراهیم مقصود فراستخواه * دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه سمنان سمنان ایران ** استاد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه سمنان سمنان ایران *** استاد دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه خوارزمی تهران ایران **** دانشیار گروه برنامه ریزی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی تهران ایران mkhanazizi@yahoo.com پژوهش حاضر باهدف طراحی الگوی عوامل درونی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای ملی و بینالمللی از طریق روش آمیخته اکتشافی انجام گرفت. جامعه آماری در بخش کیفی شامل سیاستگذاران و خبرگان آموزش عالی و مدیران و اعضای هیئتعلمی دانشگاهها بودند که به روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند و با تعداد نفر مصاحبه صورت گرفت. همچنین در بخش کمی جامعه آماری شامل 066 نفر از مدیران دانشگاههای دولتی شهر تهران بود که از این تعداد با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی سهمی طبقهای 963 نفر بهعنوان نمونه آماری انتخاب شدند. دادهها در بخش کیفی از طریق اجرای مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی از طریق اجرای پرسشنامه محقق ساخته بر روی نمونه آماری استخراج و با استفاده از نرمافزار spss و smart-pls تجزیهوتحلیل گردید. روایی پرسشنامه پژوهش با نظر متخصصان و نیز انجام آزمون روایی واگرا و همگرا تأیید گردید. همچنین پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی توسط نرمافزارهای مذکور محاسبه و مورد تأیید قرار گرفت. مطابق یافتههای بهدستآمده عوامل درون دانشگاهی مؤثر بر رتبه دانشگاهها را میتوان به ترتیب در هشت عامل شامل: حکمرانی خوب نظام تضمین کیفیت بهرهوری منابع انسانی سالمت اداری توسعه منطقهای استقالل دانشگاهی زیرساخت فناوری اطالعات و امکانات آموزشی طبقهبندی نمود. واژههای کلیدی: عوامل درون دانشگاهی رتبهبندی پژوهش اکتشافی مقدمه با توجه به تحوالت روزافزون علمی و فناوری انتظارات از آموزش عالی نسبت به گذشته دچار دگرگونی و تغییر شده و از نظام آموزش عالی انتظار میرود در راستای نیل به اهداف توسعه کشور 93(. رقابت برای دستیابی به چنین وضعیتی منجر به ایجاد نظامی از ارزیابی گردیده که با توسل به معیارها و مالکهای معینی بتوان عملکرد دانشگاهها را مقایسه و تحلیل نمود. این نظام نقش مؤثرتری را ایفاء نماید )زارع بناد کوکی و وحدت آزاد در سطح بینالمللی بهعنوان نظام رتبهبندی دانشگاهها عملکرد. این پژوهش حاصل یافتههای پایاننامه تحصیلی دوره دکتری و با حمایت مالی موسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی صورت گرفته است

2 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان دانشگاههای سراسر دنیا را ارزیابی و بر اساس نتایج بهدستآمده رتبهبندی مینماید. در صورت تحقق این امر دانشگاهها میتوانند برنامهریزیهای الزم درزمینه دستیابی به مالکهای موردنظر را انجام داده و سطح عملکرد خود را به وضعیت مطلوب نزدیک نمایند. برونداد یک نظام ایدهآل رتبهبندی دانشگاهها میتواند برنامهریزان و سیاستگذاران آموزش عالی را در مسیر اتخاذ تدابیر و تصمیمگیریهای مختلف یاری نماید. )باستدو و بومن 36 3 و هازلکرن 3662(. 9 رتبهبندی نهتنها بهاندازه گیری کیفیت کمک میکند بلکه بهطور فزایندهای به دانشگاهها کمک میکند تا در لیگ جهانی خود را موردبررسی قرار داده و تثبیت نمایند. بهطور طبیعی مؤسسات دارای رتبههای باال میکوشند تا موقعیت خود را تثبیت نمایند و در لیگ جهانی کمتر دچار نوسان میشوند.)36 )کیم بنابراین دانشگاهها باید در پی آن باشند تا فارغ از نقاط مثبت و منفی موضوع رتبهبندی برنامهریزیهای مناسبی برای دستیابی به جایگاههای باالتر و افزایش سطح کیفی فعالیتهای خود طرحریزی نمایند. رشد و تعالی کیفی دانشگاهها از منظر شاخصهای ملی و بینالمللی باعث ارتقاء جایگاه و پویایی نظام دانشگاه و جلوگیری از رخوت و سکون خواهد شد. موضوع بهبود و ارتقاء کیفیت عملکرد دانشگاهها با مسائل متعددی از قبیل منابع و اعتبارات آموزش عالی پاسخگویی در قبال ذینفعان )جامعه دانشجویان بازار کسبوکار صنایع تولیدی و خدماتی و...( برنامهریزیهای توسعه اقتصادی اجتماعی ارزیابی درونی و بیرونی و غیره در ارتباط است )بلوچی 92(. ازجمله مؤلفههای مهمی که با بحث مقاله حاضر در ارتباط است موضوع ارزیابی درونی دانشگاهها میباشد. در دنیای امروز با افزایش استقالل و قدرت دانشگاهها انتظار میرود آنها در قبال کارکردها و اعمالشان پاسخگو بوده و مسئولیت بیشتری را تقبل نمایند. مقولههایی از قبیل برنامههای درسی پیشرفت تحصیلی دانشجویان منابع انسانی نظام تضمین کیفیت و... مجموعهای متعامل و پیچیده را تشکیل میدهند که میتوان آنها را در قالب عوامل درون دانشگاهی مطرح نمود )تاجدین به نقل از احمدی و همکاران 923(. منظور از عوامل درون دانشگاهی عناصر و مؤلفههایی است که در درون تشکیالت و ساختار روابط و سلسلهمراتب رسمی و غیررسمی دانشگاه قرار دارند. این دسته از عوامل عمدتا وظایف ذاتی و فعالیتهای اصلی دانشگاه مشتمل بر فعالیتهای آموزشی پژوهشی ارزشیابی آموزشی فرآیندها و روشها محتوای آموزشی برنامهریزی درسی سیاستگذاری و تدوین آییننامهها و قوانین داخلی و تخصیص بودجه و اعتبارات مالی را در برمیگیرد. 3 Hazelkorn 4 Kehm 5 Tadjudin برای کسب اطالعات بیشتر در مورد معیارها و نتایج رتبهبندی دانشگاههای ایران و جهان در سطح ملی و بینالمللی به پایگاه استنادی علوم جهان اسالم )به نشانی: ) مراجعه شود. 2 Bastedo & Bowman

3 85 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... بینالمللی بهبود بخشند. بنابراین هدف اصلی پژوهش تحلیل عوامل درون دانشگاهی مؤثر بر رتبهبندیهای دانشگاهها بوده که بر این اساس سؤالهای پژوهش عبارتاند از: سؤال اول: عوامل درون دانشگاهی مؤثر بر رتبهبندی دانشگاهها در سطح ملی و بینالمللی کدامند سؤال دوم: میزان تأثیر )ترتیب اهمیت( هر یک از عوامل درون دانشگاهی در رتبهبندی دانشگاهها چگونه است مبانی نظری و پیشینه پژوهش عملکرد دانشگاهها همواره در معرض قضاوتها نقطه نظرات و دیدگاههای گروهها و اقشار مختلف جامعه )متخصصان مدیران ذینفعان متقاضیان و مردم( است که درواقع برونداد موفقیتها و نارساییهای نظام آموزش عالی را رصد نموده و میزان توفیق آنها را ارزشیابی مینمایند. معموال ارزشیابی دانشگاهها در پنج بعد صورت میگیرد: آموزش و یادگیری پژوهش )تولید دانش( انتقال دانش جهتگیریهای بینالمللی و پیوند با جامعه. در این راستا هدف رتبهبندی نیز کمک به ارزشیابی عملکرد دانشگاهها و بهبود و ارتقای کیفیت آنها در ابعاد تشکیلدهنده یک موسسه آموزش عالی است )آهنچیان 93 ناصر جبنون 3663(. 9 بررسی علل و عوامل ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای بینالمللی باعث میگردد تا مدیران و مسئوالن دانشگاهها توجه درنتیجه ارتقاء سطح عملکرد و کیفیت برونداد سیستم دانشگاه و مقایسه آن با استانداردها و معیارهای مورد انتظار در سطح ملی و جهانی میتواند منجر به افزایش کارایی درونی و بیرونی و ارتقاء کیفی جایگاه دانشگاهها و اعتبار آنها در داخل و خارج از کشور شود )بازرگان 93(. همچنان که یافتههای مطالعه آشر و )366( که بر روی سیستم رتبهبندی ملی و 9 ساوینو سیستم رتبهبندی جهانی صورت گرفت حاکی از آن بود که مقایسهها در سطح ملی و بینالمللی عمدتا مبتنی بر تفاوتهای کیفی )و نه بر اساس معیارهای کمی( شاخصهای رتبهبندی است )محمدی و مجتهد زاده 92(. )369( 3 مؤلفههای درون دانشگاهی مؤثر بنا به عقیده سالمی بر رتبهبندی دانشگاهها عبارتاند از: توجه به استعدادهای برتر شامل اساتید و دانشجویان ایجاد منابع مالی متعدد برای تقویت محیط یادگیری و انجام پژوهشهای پیشرفته: این منابع عمدتا شامل بودجه ملی هدایا شهریهها و اعتبارات پژوهشی است. حکمرانی مطلوب: بینش استراتژیک نوآوری و انعطافپذیری را تقویت میکند و اجازه میدهد که مؤسسات بدون حاکمیت قوانین بوروکراتیک در مورد منابع خود تصمیمگیری و مدیریت نمایند. تحلیل ابعاد و میزان اهمیت و نقش هر یک از عوامل یادشده میتواند به دانشگاهها کمک نماید تا با صرف هزینه و زمان بیشتری نسبت به انجام برنامهریزیهای دقیق و ارزشیابیهای کمتری جایگاه خود را در رتبهبندیها و ردهبندیهای ملی و مستمر داشته باشند. ارزیابی آموزش عالی معموال در دو سطح 3 Naceur Jabnoun Usher & Savino 2 Salmi

4 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان کالن و خرد انجام میگیرد. در سطح ارزیابی کالن وضع موجود اسدی )935( نقش عوامل استقالل دانشگاهی در رتبهبندی آموزش عالی کشور در مقیاس ملی ارزیابی میشود و وضعیت هر دانشگاههای اروپایی را موردبررسی قرار داده است. در این پژوهش یک از زیر نظامهای آموزش عالی بهصورت کلی و فراتر از رابطه ابعاد استقالل دانشگاهی مشتمل بر استقالل سازمانی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور در هر یک از حوزههای اصلی: زیرساختهای آموزشی پژوهشی دانشجویی فرهنگی و بودجه و اعتبار معین و موقعیت نسبی آنها در عرصه بینالمللی مشخص میگردد. در سطح ارزیابی خرد وضعیت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی در مقایسه با یکدیگر ارزیابی میشود. ارزیابی خرد درنهایت به دستهبندی و رتبهبندی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی منجر میگردد )واعظ زاده 92(. بر اساس مطالعه ثمری و همکاران )933( عوامل اصلی در توسعه دانشگاههای دولتی را میتوان در 5 مقوله و عامل اصلی طبقهبندی نمود: عوامل درون دانشگاهی عوامل محیطی سطح محلی- منطقهای عوامل زمینهای و زیرساختی عوامل محیطی سطح ملی یا کالن و عوامل محیط بینالمللی. )3660( اهدافی مانند «آزادی آکادمیک«اهداف ریدر سیمون اجتماعی سیاسی و اخالقی را ازجمله اهداف مهم دانشگاههای )3663( 3 عوامل مؤثر در توسعه امروزی معرفی مینماید. گراو ظرفیت سازمانی را شامل منابع انسانی منابع مالی منابع فیزیکی )335( 9 زیرساختها و مدیریت و رهبری دانسته است. کالرک راز موفقیت دانشگاههای برتر را در باور و اقدامات پیگیرانه برای دستیابی به تغییر و تحول عنوان کرده است. استقالل مالی استقالل تأمین نیرو و استقالل علمی با رتبهبندی بهترین دانشگاههای اروپایی در نظام تایمز در سال 36 موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که صرفا بین استقالل تأمین نیرو و بهترین دانشگاههای اروپایی در رتبهبندی تایمز رابطه مثبت و معنیدار وجود دارد. موسوی )923( در پژوهشی امکان ارتقاء ایران به 6 کشور اول تولیدکننده علم در جهان را بررسی نموده است. در این مطالعه عوامل اثرگذار برای جهش علمی کشور در پنج مؤلفه: نیروی انسانی )پژوهشگران( مراکز پژوهشی انجمنهای علمی مجالت علمی و همایشهای علمی موردبررسی قرار گرفتند. یافتهها حاکی از آن بود که چنانچه نیمی از اعضای هیئتعلمی ساالنه حداقل یک مقاله در مجالت ISI چاپ کنند میتوان به جایگاه 6 کشور اول تولیدکننده علم رسید. شوریابی )923( به مطالعه راهکارهای ارتقاء رتبه دانشگاه پیام نور در رتبهبندیهای داخلی و خارجی پرداخته است. نتایج حاصل نشان داد که راهکارهای مؤثر در رتبهبندیها عبارتاند از: ارتقاء اعضای هیئتعلمی ارتقاء پژوهش ارتقاء مقاالت ارتقاء وجهه دانشگاه ارتقاء ارتباطات ملی و بینالمللی دانشگاه ارتقاء اختراعات ارتقاء ظرفیتهای فیزیکی و تجهیزات. 3 Clark Ridder-Symon 2 Grouwe

5 0 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... در مطالعه آرکالی اولکای و بوال )360( که به بررسی آموزش عالی رابطه معنیداری وجود دارد. یافتهها حاکی از آن بود دانشگاههای ترکیه در نظامهای پیشرو رتبهبندی: تایمز کیو اس که بین هزینهها و مخارج عمومی دولت ثبت اختراع شاخصهای شانگهای و urap طی سالهای تا پرداختهشده یادگیری طوالنیمدت و نمرات کسبشده توسط کشورهای وجوه تشابه و تفاوت رتبهبندیهای مذکور و عوامل و شاخصهای مهم و مؤثر در این رتبهبندیها موردمطالعه قرارگرفته است. یافتهها نشان داد که عواملی نظیر اندازه دانشگاه زیرساخته یا دانشگاه وجود رشتههای پزشکی و شهرت و اعتبار دانشگاه نقش مهمی در قرار گرفتن دانشگاههای ترکیه در نیل به شاخصهای بینالمللی دارد. )36( 3 در پژوهشی با عنوان «رتبهبندی و کیفیت الزلبانی علمی: رویکردی برای رتبهبندی دانشگاهها و دانشکدهها در کشور عربستان«به این نتیجه دستیافته که عملکرد تحصیلی و تدریس و یادگیری که ازجمله مهمترین معیارهای عملکرد تحصیلی است در سه بعد و از طریق نرخ پیشرفت تحصیلی معدل و نرخ اشتغال اندازهگیری میشود. سه معیار مفروض در مدل اندازهگیری شامل کیفیت هیئتعلمی موفقیت علمی دانشجویان و منابع علمی موسسه بهعنوان هنجارهای پذیرفتهشده سنجش کیفیت در سطح بینالمللی مورد تأیید قرار گرفتند. )365( 9 به مطالعه در پژوهشی دیگر پاپ پوپسکیو و دراگومیر این موضوع پرداختند که آیا بین عملکرد دانشگاههای منتخب با توجه به نمرات بهدستآمده از نظام رتبهبندی شانگهای و اروپایی در نظام رتبهبندی شانگهای رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بررسی پیشینه پژوهش بیانگر آن بود که در تحقیقات انجامشده غالبا به پیامدها و معلولها پرداختهشده است درحالیکه در پژوهش حاضر هدف اصلی کشف عوامل و مؤلفههای درون دانشگاهی است که میتواند باعث ارتقاء دانشگاههای داخلی در عرصه رقابتهای ملی و بینالمللی گردد. قابلذکر است به دلیل حجم و گستردگی مقوالت موردبررسی در فرصتی دیگر به بررسی عوامل برون دانشگاهی مؤثر بر رتبهبندیها خواهیم پرداخت. ارتقاء جایگاه دانشگاهها در داخل و در سطح بینالمللی میتواند با توجه به مسئله کاهش تعداد متقاضیان تحصیالت دانشگاهی )در سطح داخلی( فرآیند جذب دانشجویان را ازنظر تعداد )کمیت( و تواناییها )کیفیت( بهبود بخشیده و تسهیل نماید. بنابراین ازجمله نکات و وجوه قابلتمایز طرح حاضر پرداختن به مؤلفهها و مقولههایی است که هرکدام میتوانند در جای خود باعث بهبود نسبی کیفیت خدمات و ارتقاء آثار علمی و پژوهشی اعضای هیئتعلمی و دانشجویان دانشگاهها گردد. بررسی و مرور ادبیات پژوهش )داخلی و خارجی( نشان میدهد شاخصهای موردنظر اتحادیه اروپا برای دستیابی به مدل نوسازی عوامل و مؤلفههای متعددی در ارتقاء کیفی و بهبود دانشگاهها 3 Pop, Popescu & Dragomir Arkali Olcay & Bulu 2 Alzalabani

6 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان تأثیرگذار آنها رتبه هستند. عواملی نظیر ویژگیهای منابع صنعتی و جدید التاسیس به تفکیک رتبهه یا برتر و پایینتر از منابع مالی وضعیت انسانی حکمرانی و رهبری نوع دانشگاه آن نیز این است که اوال پوشش آماری جامعه و نمونه پژوهش دانشگاه کیفیت فعالیتهای آموزشی و پژوهشی کمیت و کیفیت متضمن انواع دانشگاهه یا برحسب تهران و مأموریتها امکانات آموزشی زیرساختهای و فناوری و... میتواند هرکدام کارکردهای متفاوت باشد. ثانیا امکان مشارکت دانشگاهه یا باعث بهبود یا تنزل عملکرد و درنتیجه رتبه دانشگاه گردد. روششناسی پژوهش استفادهشده است. در این پژوهش از روش آمیخته اکتشافی جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل سیاستگذاران و خبرگان آموزش عالی و مدیران و اعضای و در بخش کمی شامل نفر تعداد 066 هیئتعلمی دانشگاهها اعم از هیئترئیسه دانشگاهها )شامل رییس معاونان و مدیران متولی امور اداری منابع انسانی و بودجه( و مدیران )روسا معاونان و مدیران گروه( دانشکدهه یا دانشگاههای دولتی منتخب )بهغیراز دانشگاههای علوم پزشکی( شهر تهران در سال تحصیلی است که در رتبهبندیه یا معتبر اخیر در سطح ملی و بینالمللی حائز دارای رتبهه یا گردد. ثالثا دانشگاهه یا متفاوت اعم از باال و پایین در پژوهش فراهم بهصورت جداگانه رتبهبندی شدهاند. جامع و صنعتی در نظام رتبهبندی ISC نمونه آماری و روش نمونهگیری: نمونه آماری در بخش کیفی مشتمل بر تعداد نفر از سیاستگذاران و خبرگان کیفیت آموزش عالی و مدیران و اعضای هیئتعلمی دانشگاهها بود. در بخش کمی ابتدا با توجه به حجم جامعه آماری و فرمول تعیین حجم نمونه )سرایی 93 ( تعداد افراد موردنیاز برای انجام پژوهش مشخص گردید. با توجه به نامعلوم بودن واریانس جامعه آماری مطالعه مقدماتی با مشارکت 56 نفر صورت گرفت و با در نظر گرفتن واریانس برآورد شده جامعه آماری ( 2 s( دقت احتمالی مطلوب ( 2 d( ضریب اطمینان 35 درصد و حجم جامعه آماری حجم نمونه بر اساس فرمول زیر معادل 963 نفر )56 درصد حجم جامعه آماری( به دست آمد. چگونگی محاسبه رتبه برتر یا رتبهه یا به تفکیک پایینتر دانشگاهه یا جامع 3 گردیدهاند )جدول (. دلیل انتخاب صنعتی و جدید التاسیس افراد مزبور )مدیران دانشگاهی( بهعنوان جامعه آماری این است که آنها در مورد موضوع پژوهش دارای اطالعات و آگاهی حجم نمونه پژوهش به شرح ذیل میباشد: n = Nt2 s 2 Nd 2 + t 2 s 2 بیشتری بودهاند. همچنین دلیل انتخاب دانشگاهه یا جامع 6 منظور از دانشگاههای جدیدالتاسیس )از قبیل دانشگاه پیام نور و شاهد( دانشگاههایی است که بفراخور ماموریتهای جدید و نیاز جامعه پس از انقالب اسالمی تاسیس شدهاند. exploratory mixed method

7 06 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... n = (600)(.96) 2 (.58) (600)(0.0) + (.96) 2 (.58) = 302 سپس با توجه به روش نمونهگیری پژوهش ( تصادفی سهمی یا طبقهای( تعداد و سهم دانشگاهها در نمونه پژوهش محاسبه گردید )جدول (. ردیف دانشگاه دانشگاه شهید بهشتی دانشگاه خوارزمی دانشگاه صنعتی شریف دانشگاه صنعتی امیرکبیر دانشگاه پیام نور دانشگاه شاهد جمع کل جدول : توزیع فراوانی جامعه و نمونه آماری به تفکیک دانشگاهها جامعه آماری رییس و معاونان دانشکدهها هیئترئیسه دانشگاه نمونه آماری فراوانی درصد مدیران جمع گروه مقیاس اندازهگیری: با ا ستفاده از نتایج حا صل از پی شینه و ادبیات مو ضوع پژوهش و همچنین م صاحبههای عمیق )روش نیمه ساختاریافته( با افراد نمونه آماری در بخش کیفی عوامل و مؤل فه های ارت قاء دانشگگگ گاه ها در رت بهب ندی های ملی و بینالمللی مورد تجز یهوتحل یل قرارگرف ته و با تو جه به نظر ا ساتید محترم راهنما و م شاور پر س شنامه محقق ساخته در چارچوب طیف لیکرت و مشگگگتمل بر شگگگش گزینه از کامال مخالفم )( مخالفم )3( تا حدی مخالفم )9( تا حدی موافقم )( موافقم )5( و کامال موافقم )0( طراحی گردید. پرسشنامه پژوهش م شتمل بر اطالعات جمعیت شناختی )جنس سمت مدیریتی سگگابقه خدمت حوزه تخصگگصگگی و مرتبه علمی( و نشانگرها و گویههای مؤثر در ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای ملی و بینالمللی شامل 2 عامل ا صلی و 9 گویه بوده ا ست. روایی مقیاس اندازهگیری از طریق نظر متخ ص صان مو ضوع و

8 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان تحلیل عاملی اکتشگگگافی و تأییدی بررسگگگی و گردید تأیید ابتدا فرض نرمال بودن متغیرها موردبرر سی قرار گرفت. دامنه ( جداول و 0(. پا یایی مق یاس نیز از طریق آزمون آل فای قا بلقبول برای پذیرفتن فرض نر مال بودن در مورد م قادیر کرونباخ و پایایی ترکیبی توسط نرمافزار spss و pls محاسبه اسگگگتاندارد چولگی و کشگگگیدگی 3+ تا 3- اسگگگت. م قادیر گردید )جدول ( که درنتیجه ابزار گردآوری دادهها از روایی و پایایی الزم برخوردار بودهاند. برای تجز یهوتحل یل داده ها در سگگگطح آ مار توصگگگیفی از شگگگاخصه یا فراوانی درصگگگد میانگین و انحراف معیار و در سگگطح آمار اسگگتنباطی از آزمون t تک متغیره و کاربسگگت نرمافزار spss و smart-pls متضگگگمن انجام تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفادهشده است. یافتههای پژوهش بررسگ ی مشگ خصگ ات جمعیتی پاسگ خگویان بیانگر آن بود که ازنظر جن سیت 02 در صد مرد و 93 در صد زن ازنظر سمت مدیریتی 5 در صد مدیر گروه آموز شی 3 در صد رییس و معاون دانشکده و 3 درصد هیئترئیسه ازنظر سابقه خدمت 93 در صد کمتر از 6 سال 95 در صد بین 6 تا 36 سال و بهدسگتآمده برحسگب شگاخص کشگیدگی از حداقل 6/63 تا حداکثر 6/3- و بر اساس شاخص چولگی از حداقل 6/63- تا حداکثر 6/- در نوسان بوده که با توجه بهقرار گرفتن مقادیر بهدسگگگتآمده در بازه 3- تا 3+ میتوان گفت دادهها توزیع نرمال دارند. آزمون ک فا یت حجم نمو نه )kmo( و آزمون کرو یت بارت لت مشگگگخص میکن ند که آ یا تحل یل عاملی بر ر یو داده ه یا جمعآوریشگگده قابلاجرا میباشگگد. مقدار شگگاخص kmo در دامنه صفر تا یک قرار دارد و اکثریت متخصصان حداقل مقدار قابلقبول را 6/0 در نظر گرفتهاند. با توجه به نتایج جدول 3 در خصگگوم مقادیر kmo و سگگطح معنیداری آزمون بارتلت میتوان گفت که انجام تحلیل عاملی بر ر یو دادهه یا پژوهش قابل انجام میباشد. 30 درصد باالتر از 36 سال ازنظر حوزه تخصصی 5 درصد علوم انسگگانی درصگگد علوم پایه و 92 درصگگد علوم فنی و مهندسی و ازنظر مرتبه علمی 0 درصد مربی و استادیار 36 درصد دانشیار و درصد استاد بودهاند. تحلیل عاملی اکتشافی اجرای تحلیل عاملی مسگتلزم مفروضگات و مراحل خاصگی به شرح ذیل میباشد:

9 08 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... جدول 2: آماره kmo و نتایج آزمون کرویت بارتلت Kaiser-meyer-olkin measure of sampling adequacy 0 / 68 Bartlett s test of spherisity )آزمون کرویت بارتلت( Approx..chi-square 2223 / 3 درجه آزادی df( ) 53 سطح معنیداری sig( ) و بعد از استخراج عاملها نشانگر بررسی میزان اشتراک اولیه آن بود که ا شتراک اولیه تمامی آنها برابر یک ه ستند. میزان اشگتراکات بعد از اسگتخراج عاملها برای همه متغیرها باالتر از 56 درصگگگد )از حداقل 6/56 تا حداکثر 6/223( و بیانگر توانایی آنها در تبیین واریانس متغیرهای موردمطالعه است. جدول 9 عوا مل دارای م قادیر ویژه باالتر از یک را نشگگگان 3 هر عا مل نسگگگبتی از وار یانس کل مید هد. م قدار ویژه متغیرها ست که تو سط آن عامل تبیین می شود. درمجموع 2 عامل دارای مقادیر ویژه باالتر از یک بودند که 3/69 درصد از کل واریانس متغیرهای اصلی پژوهش را تبیین مینماید. سنجش بارهای عاملی مورداسگگگت فاده قرارگرف ته و حداقل مقدار قا بلقبول آن 6/9 میباشد )کالین ترجمه صدرالسادات و مینایی 939(. در پژوهش حاضگگگر برای چرخش عاملی از روش پروماکس ا ستفاده شده ا ست.»در برخی موقعیتها مطلوب ا ست تحلیل عاملی با پا سخ مایل انجام داد به این معنی که عوامل حا صل با یکدیگر همبستگی داشته باشند. )نقل در گال بورگ و گال 330 ترجمه نصر اصفهانی و همکاران 929(. اعداد مندرج در سگگتون ضگگرایب بار عاملی جدول نشگگان میدهد تمام سگگگؤالها از حداقل بار عاملی الزم )مقدار 6/9( برخوردار بوده و به عبارتی همب ستگی منا سبی بین سؤالها و عوامل متناظر با آنها وجود دارد. 9 هر یک از پایایی هر یک از گویهها به مقدار بارهای عاملی متغیرهای مشگگاهدهشگگده اشگگاره دارد و برای مشگگخص کردن اینکه شاخصه یا اندازهگیری )متغیرهای مشاهدهشده( تا چه اندازه برای سگگگنجش متغیرهای پنهان قا بلقبول هسگگگت ند 3 Factor loading 4 Promax Initial communality 2 Eigenvalue

10 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان جدول : عوامل استخراجشده همراه با مقدار ویژه درصد واریانس و درصد واریانس تجمعی مقدار ویژه بعد از چرخش 3 درصد تجمعی واریانس 2 ردیف عاملها مقدار ویژه درصد واریانس مقدار ویژه 32 /52 2 / 29 3 اول 2 / / 77 2 /22 97 / 98 7 / 52 2 دوم 2 / 76 5 /8 5 / 79 8 / 26 سوم 2 / 2 9 /57 52 / 07 5 / 2 9 چهارم 3 / 27 8 /6 82 / 77 / 82 5 پنجم 3 / 8 7 /53 88 / 23 / 99 8 ششم 3 / 27 7 /20 82 / 26 / 08 7 هفتم 3 / 3 8 /22 72 / 0 2 / 75 6 هشتم 3 / 03 ترتیب عوامل جدول 9: یافتههای حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی دوران یافته )روش پروماکس( مؤلفه )عامل( زیرساخت فناوری اطالعات عالمت اختصاری سؤال )گویه( بار عاملی 0 /63 i70 تجهیز دانشگاه به فناوریهای نوین ارتباطی و اطالعاتی i73 )it.infras( 0 /68 i7 تجهیز دانشگاه به امکانات سختافزاری پیشرفته فناوری اطالعات 0 /68 i72 تجهیز دانشگاه به امکانات نرمافزاری پیشرفته فناوری اطالعات 0 /58 قابلیت دسترسی به شبکههای ارتباطی با پهنای باند باال در دانشگاه 0 /77 q37 فعالیت مؤثر نهاد تضمین کیفیت در دانشگاه استقرار نظام ت شکیل شورای اعتبار سنجی آموزش دان شگاه زیر نظر هیئتی از ا ساتید و مدیران 0 75/ دانشگاهی انجمنهای حرفهای و اتحادیههای دانشجویی q38 0 /56 ابالغ استانداردهای به رسمیت شناختهشده ملی درزمینه ارزشیابی تأکید بر کیفیت فرآیندهای یاددهی- یادگیری در ارزشگگیابی برنامههای آموزشگگی 0 62/ دانشگاه q39 q40 تضمین کیفیت دانشگاهی )qua.assur( 3 0 /76 q4 انجام ارزیابی درونی و بیرونی در گروههای آموزشی دانشگاه Promax Rotate Eigenvalue 2 Cumulative variance percentage 3 Eigenvalue variance percentage

11 06 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... 0 /86 q42 ارسال گزارش ارزشیابی بیرونی برای ذینفعان داخلی و خارجی دانشگاه 0 /78 e5 تناسب امکانات فیزیکی با اهداف آموزشی و برنامه درسی امکانات کالبدی و تجهیزات آموزشی و 0 /6 e6 تأمین امکانات موردنیاز برای فعالیتهای پژوهشی 9 پژوهشی) edu.fac ( 0 /62 e7 رعایت سرانه امکانات و تجهیزات آموزشی برای دانشجویان h44 h45 h46 بهرهوری منابع انسانی 0 /93 h43 توفیق دانشگاه در جذب و حفظ نخبگان علمی 0 /9 فراهم نمودن تمهیدات مناسب برای رشد خالقیت و طرح ایدههای نو 0 /2 مطلوبیت وضعیت رفاهی و معیشتی اعضای هیئتعلمی و کارکنان 0 /8 ارزیابی عملکرد مدیران و کارکنان اداری بر اساس مالکهای علمی r تدوین سیاستهای توسعه منطقهای دانشگاه با مشارکت ذینفعان محلی 0 / r2 )hum.prod( توسعه منطقهای برگزاری گردهماییها و کنفرانسهای آموزشگگگی با حضگگگور مدیران دانشگگگگاه و 0 97/ مسئوالن محلی کمک دانشگاه به حل مسائل محلی و استانی از طریق تحقیقات و پایاننامهها 0 95/ اختیارات مدیران دانشگاه درزمینه تعیین اهداف و برنامههای توسعه دانشگاه 0 62/ 0 /60 انجام سیاستگذاریهای آموزشی و پژوهشی توسط مدیران دانشگاه اختیار مدیران و مسگگئوالن دانشگگگاه درزمینه نحوه تخصگگیص بودجه و اعتبارات 0 6/ مصوب برنامهها و طرحها اختیارات هیئترئیسه دانشگاه درزمینه نصب و عزل روسا و مدیران دانشگاه 0 87/ اختیارات مدیران و مسگئوالن دانشگگاه درزمینه تعیین میزان حقوق و دسگتمزد 0 92/ کارکنان r3 u4 u5 u6 u7 u8 u9 g52 )reg.dev( استقالل دانشگاهی و آزادی علمی برخورداری پژوهشگران دانشگاه از آزادیهای الزم در نگارش و ارائه آثار علمی 0 90/ 0 /75 هماهنگی بین تصمیمات متخذه مسئوالن دانشگاه در ردههای مختلف )univ.auto( /87 g53 استفاده از نظرات دانشجویان در تصمیمگیریهای دانشگاه حکمرانی خوب تدوین برنامه اسگگتراتژیک دانشگگگاه در ابعاد مختلف )آموزشگگی پژوهشگگی نیروی 0 77/ انسانی و...( با مشارکت ذینفعان داخلی و خارجی اسگتفاده از رویکردهای مدیریت نوین )سگاختار منعطف رقابتی همکاری با بخش 0 63/ خصوصی و...( در اداره امور دانشگاه g54 g55 )good.gov( 0 /69 g56 تعیین سیاستها و اهداف کلی و جزئی توسعه پایدار توسط دانشگاه 0 /90 سالمت اداری a2 شفافیت عملکرد اداری دانشگاه 0 /90 a22 رعایت نظام شایستهساالری در انتصاب افراد به پستهای سازمانی ) admin.hel( 2 0 /8 a23 رفتار عادالنه در پاسخگویی به درخواست خدمات مراجعین

12 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان تحلیل عاملی تأییدی بعد از مشگگخص کردن عامله یا روش تأییدی پیش تجربی تحلیل عاملی مرتبه اول و دوم عوامل درون دان شگاهی اح صاء از طریق تعیین براز ندگی مدل عاملی از پیش تعیینشگگگده تطابق بهینه ساختارهای عاملی م شاهده شده و نظری را برای مجموعه دادهها آزمون میکند. ازاینرو تحلیل عاملی تأییدی مورد ویژهای از مدلیابی معادالت سگگگاختاری اسگگگت. در این بخش بر اسگگگاس نتایج کیفی و کمی بهدسگگگتآمده پاسگگگخ سؤاله یا پژوهش ارائه گردیده است. سؤؤؤال اول: عوا مل درون دانشؤؤ گاهی مؤثر بر رت بهب ندی دانشگاهها در سطح ملی و بینالمللی کدامند یافتههای حاصگگل از مطالعه مبانی نظری و ادبیات موضگگوع و نتایج بهدسگگگتآمده از انجام مصگگگاحبه )نتایج کدگذاری باز و محوری م فاهیم و مقو له ها( که با مشگگگار کت نفر از سگگیاسگگتگذاران آموزش عالی مدیران دانشگگگاهی اعضگگای هیئتعلمی و خبرگان متخصگگگص کیفیت آموزش عالی انجام شد بیانگر آن بود که ازنظر صاحبنظران عامل اصلی و 3 عامل فرعی در بهبود رتبه دانشگگگگاهها تأثیرگذار میباشگگگند )جدول 5(. و وضگعیت موجود عوامل و نشگانگرها در دانشگگاههای منتخب مورد تحلیل قرارگرفت. برای ارزیابی میزان دقت مدل اندازهگیری میبایسگت در وهله نخ ست مقادیر بار عاملی و آماره t متغیرهای م شاهدهپذیر را با متغیرهای مکنون متناظر با آن بررسگگی نمود. با توجه به نتایج خروجی نرما فزار PLS )نمودار ( در خصگگگوم مگدل اندازهگیری عوامل درون دانشگگگگاهی ارتقاء دانشگگگ گاه ها در رتبهبندیها میتوان نتیجه گرفت چون مقادیر قدر مطلق بار عاملی متغیرهای مشگگگاهدهپذیر و متغیر مکنون متناظر با آن دارای م قادیر م ناسگگگبی )ع مد تا باالتر از 6/( می باشگگگ ند همبسگتگی و روایی باالیی بین سگؤال ها و سگازههای پژوهش وجود دارد )جدول (. 0 بر اسگگاس یافتهه یا حاصگگل از مطالعه کیفی )مصگ گاحبه با خبرگان و ادبیات موضگگوع( مقولهها و مفاهیم مسگگتخرج در قالب مولفهها و گویههای پرسشنامه طراحی و مورد آزمون قرار گرفت. در بخش کمی ضگگمن انجام تحلیل عاملی اکتشگگافی و شنا سایی ساختار متغیرها و با ا ستفاده از یافتههای حا صل از Confirmatory factor analysis

13 05 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... جدول 5: نتایج تحلیل مصاحبه کدگذاری باز مقولههای اصلی و فرعی )عوامل درون دانشگاهی( مقوله اصلی مقوله فرعی رشد و بالندگی حرفهای مفاهیم فقدان روحیه خودباوری و انگیزه پیشرفت سازمانی - ضرورت گزینش علمی و شفاف اساتید و... آموزش و یادگیری پژوهش ساختار اداری و منابع انسانی نظام تصمیمگیری درون دانشگاهی کیفیت آموزشی امکانات آموزشی فرهنگ پژوهش مسائل پژوهشی ساختار اداری سالمت اداری نظام منابع انسانی منابع مالی حکمرانی استقالل دانشگاه توسعه منطقهای و همکاری بینالمللی سازه غالب بودن تفکر کمی گرایی بر کیفی گرایی در بین دانشگاهیان - کیفیت آموزشی و... لزوم توجه به سطوح و ابعاد کمبود امکانات آزمایشگاهی- عدم تناسب کافی امکانات و تسهیالت با اهداف آموزشی پژوهشی و خدمات تخصصی و... ضرورت نگرش حرفهای به فعالیتهای پژوهشی- اهمیت تعهد سازمانی پژوهشگران و... لزوم ایجاد سازوکارهای توسعه اختراعات و نوآوریها عدم توجه جدی به مراکز تحقیقاتی مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری و... بازسازی ساختار دانشگاه با توجه به تحوالت حاکم برجهان بوروکراسی اداری- آن و... وجود دیوانساالری مفرط- - ارزیابی بازدهی دانشگاه با توجه بهاندازه فقدان آزادی کافی در ارائه آثار علمی و... توجه به حفظ نخبگان و استعدادهای برتر - سیطره بوروکراسی برجذب اساتید و... فقدان تنوع در تأمین منابع مالی دانشگاه- وابستگی مالی دانشگاه به دولت - بودجهریزی بر مبنای عملکرد و... ضرورت توجه به ضرورت هماهنگ نمودن کلیه عناصر در ساختار تصمیمگیری- لزوم تفکر برنامهریزی راهبردی و... لزوم استقالل علمی و آزادی بیان ضرورت استقالل همهجانبه در کلیه امور دانشگاه- تمرکز قدرت در مرکز )اختیارات کم دانشگاهها( و... ضرورت تشکیل کنسرسیومهای مشترک بین دانشگاهی- اهمیت برگزاری گردهمایی مدیران و مسئوالن دانشگاه در سطح منطقهای و ملی و... جدول 8: مقادیر بار عاملی برای نشانگرهای هر سازه در قالب مدل اندازهگیری عوامل درون دانشگاهی گویهها بار عاملی آماره t 25/73 0/680 a2 سطح معنیداری نتیجه 0/ 0/680 a22 سالمت اداری admin.hel 8/95 0/209 a23 29/86 0/665 e5 9/96 0/206 e6 امکانات آموزشی edu.fac 2/32 0/675 e7 35/22 0/605 g52 38/08 25/92 0/765 0/670 g53 g54 حکمرانی خوب good.gov 8/87 0/67 g55

14 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان /22 0/625 g56 27/35 0/698 h43 53/26 5/00 0/203 0/552 h44 h45 بهرهوری منابع انسانی hum.prod 29/87 0/62 h46 25/20 52/22 78/56 39/07 25/27 37/80 32/88 6/0 25/59 36/97 22/72 37/87 20/70 2/60 28/9 2/85 30/78 0/679 0/232 0/292 0/755 0/696 0/763 0/752 0/665 0/698 0/722 0/685 0/606 0/627 0/653 0/680 0/628 0/709 i70 i7 i72 i73 q37 q38 q39 q40 q4 q42 r r2 r3 u4 u5 u6 u7 زیرساخت فناوری اطالعات it.infras تضمین کیفیت qua.assur توسعه منطقهای reg.dev استقالل دانشگاهی univ.auto 9/86 0/962 u8 8/20 0/57 u9 بررسی یافتهه یا حاصل از اجرای آزمون t و سطح معنیداری آن نیز بیانگر آن است که با توجه به مقادیر t مندرج در جدول که تمامی آنها باالتر از 3/52 )در سطح خطای 6/6 ( میباشند میتوان استنباط نمود نشانگرهای عوامل درون دانشگاهی از دقت الزم برای اندازهگیری سازه یا صفت مکنون برخوردار هستند )جدول 0(.

15 6 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... بر اساس نتایج بهدستآمده از آزمون مدل اندازهگیری عوامل درون دانشگاهی )خروجی نرمافزار مندرج در جدول pls و نمودار ( میتوان گفت که متغیرهای: سالمت اداری امکانات نمودار 3: آزمون مدل اندازهگیری عوامل درون دانشگاهی )مدل نهایی پژوهش( میانگین استاندارد برای انجام آزمون t در نظر گرفتهشده است. نتایج حاصگگگل از اجرای آزمون t بیانگر آن بود که در سگگگطح )6/65>p( و درجه آزادی 96 مقدار t مشاهدهشده معنیدار آموزشی حکمرانی خوب بهرهوری منابع انسانی زیرساخت فناوری اطالعات تضمین کیفیت استقالل دانشگاهی و توسعه میباشگد. بهعبارتدیگر با توجه به نتایج بهدسگتآمده میتوان نتی جه گر فت ت فاوت م یانگین ها از عدد 9/5 واقعی و ازنظر منطقهای میتوانند بهعنوان نشانگرهای عوامل درون دانشگاهی آماری معنیدار اسگگگت. بنابراین ازنظر مشگگگارکتکنندگان در عمل کنند. ن تایج بررسؤؤی ویؤؤع یت موجود عوا مل درون دانشؤؤ گاهی در دانشؤؤ گاههای منت خب: با تو جه به این که در این پژوهش از مقیاس 0 درجهای لیکرت استفادهشده است عدد 9/5 بهعنوان پژوهش بهجز عامل ا ستقالل دان شگاهی که در سطح باالتر از میانگین فرضگگگی )مقدار 9/5( مورد ارزیابی قرارگرفته و بیانگر ا ستقالل ن سبی دان شگاهها در اداره امور مربوطه میبا شد بقیه عوامل در سطح پایینتر از میانگین )مقدار 9/5( قرار دا شته و

16 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان ازنظر پا سخگویان ن شانگر آن ا ست که در دان شگاهها و ضعیت مناسگگبی ازنظر متغیرهای: سگگالمت اداری امکانات آموزشگگی حکمرانی خوب بهرهوری منابع انسگ گانی زیرسگ گاخت فناوری اطالعات تضمین کیفیت و توسعه منطقهای وجود ندارد. )در سگگگطح خطای 5 درصگگگد( میتوان نتیجه گرفت از میان متغیر های موردم طال عه یعنی متغیر های: جنس سگگگ مت مدیریتی سگابقه خدمت حوزه تخصگصگی مرتبه علمی و نوع دانشگگاه متغیرهای مرتبه علمی و نوع دانشگگاه بیش از سگایر مقایسگگه نظرات پاسگگخگویان برحسگگب متغیرهای جمعیتی بیانگر آن بود که با توجه به مقادیر آزمون t و f محاسگبهشگده سؤال دوم: میزان تأثیر )ترتیب اهمیت( هر یک از عوامل درون دانشگاهی در رتبهبندی دانشگاهها چگونه است همانطور که جدول نشان میدهند مقادیر بار عاملی در سطح 6/6 معنیدار هستند. بهعبارتیدیگر مقادیر t متناظر با هر بار عاملی بیشتر از مقدار بحرانی آن )3/52( میباشد. شاخص مهم دیگر ضریب تعیین ( 2 R( است که ارتباط بین واریانس تبیین شده یک متغیر مکنون را با سازه مقدار حکمرانی خوب good.gov تضمین کیفیت qua.assur کل واریانس آن سنجش بار متغیرها باعث تفاوت در نظرات پاسخگویان برحسب هر یک از مؤلفههای موردبررسی شده است. مینماید. مقدار این ضریب بین صفر تا یک است که مقادیر بزرگتر مطلوبتر است. مقادیر 6/99 6/3 و 6/0 به ترتیب ضعیف متوسط و قابلتوجه اسفیدانی 939(. با توجه به یافتهه یا متغیرها مقادیر R 2 توصیفشده قابلتوجه تلقی میگردد. جدول 7: معیارهای اصلی کیفیت مدل اندازهگیری عوامل درون دانشگاهی عاملی آماره t سطح معنیداری AVE 3 R 2 (SA) است و )محسنین جدول در مورد بیشتر پایایی کرونباخ 2 پایایی ترکیبی 0/227 0/225 0/203 0/202 0/785 0/723 0/762 0/790 92/38 3/97 0/665 0/682 0/686 0/608 0/737 0/722 25/93 0/655 بهرهوری منابع انسانی hum.prod 0/207 0/697 0/579 0/822 26/05 0/69 سالمت اداری admin.hel 0/672 0/760 0/788 0/802 36/7 0/776 توسعه منطقهای reg.dev 0/682 0/636 0/872 0/530 3/20 0/736 استقالل دانشگاهی univ.auto 0/222 0/625 0/825 0/978 33/95 0/829 زیرساخت فناوری اطالعات it.infras 0/232 0/686 0/55 0/07 5/96 0/580 امکانات آموزشی edu.fac Average Variance Extracted 2 Cronbach s Alpha 3 Composite Reliability

17 66 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... در پاسگگخ به سگگؤال پژوهش در خصگگوم اینکه کدامیک از حداقل 6/5 به باالی آن کافی محسگگگوب میشگگگود )فورنل و عوا مل درون دانشگگگ گاهی دارای اهم یت و نقش باالتری در الرکر 32(. با تو جه به یاف ته ه یا م ندرج در جدول شگگاخص AVE رتبهبندیهای ملی و بینالمللی هسگگتند با توجه به یافتههای در مورد همه متغیرها از میزان 6/5 بیشگگتر جدول و مقادیر مرتب شده برح سب ضرایب بار عاملی آماره اسگگت که حاکی از روایی همگرای مناسگگب مدل اندازهگیری تی سطح معنیداری و ضریب تعیین که همگی مؤید یکدیگر میباشگگند میتوان گفت سگگازه حکمرانی خوب دارای باالترین اهمیت بوده و سازههای دیگر به ترتیب نقش و اهمیت شامل: ا ستقرار نظام ت ضمین کیفیت بهرهو یر منابع ان سانی سالمت اداری توسگگعه منطقهای اسگگتقالل دانشگگگاهی زیرسگگاخت فناوری اطالعات و امکانات آموزشی میباشند. ارزیابی مدل الف( روایی همگرا اندازهگیری عوامل درون دانشگاهی برای سگگگنجش روایی همگرا از معیگار میگانگین واریگانس استخراجشده )AVE( ا ستفاده میگردد که توسط آن میزان همبسگتگی هر سگازه با سگؤاله یا )شگاخصها( خود بررسگی میشگود. معیار AVE نشگانگر میانگین واریانس به اشگتراک گذا شته شده بین هر سازه با شاخصه یا خود ا ست و مقدار عوامل درون دانشگاهی میباشد. ب( روایی واگرا )تشخیصی( روایی واگرا که با نام شاخص فورنل الرکر شهرت یافته مبتنی 3 میباشگگگد. در روایی مبتنی بر رویکرد بارهای عاملی متقابل واگرا میزان همبسگتگی یک شگاخص با سگازه مربوط به خود باید بیشگتر از میزان همبسگتگی آن شگاخص با سگازه دیگری باشد. بهعبارتیدیگر طبق این شاخص جذر میانگین واریانس استخراجشده ) AVE( هر متغیر پنهان باید بیشتر از حداکثر همبسگگتگی آن متغیر پنهان با متغیرهای پنهان دیگر باشگگد. همانگونه که دادهه یا جدول 2 نشگگان میدهد جذر میانگین واریانس ا ستخراج شده )که در خانهه یا موجود در قطر ا صلی مگاتریس قرار دارنگد( هر متغیر پنهگان بیشگگگتر از حگداکثر همب ستگی آن متغیر پنهان با متغیرهای پنهان دیگر میبا شد که بیانگر روایی مناسب مدل اندازهگیری موردبررسی است. 2 Cross- Loadings Fornell & Larcker

18 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان جدول 6: نتایج آزمون روایی تشخیصی مدل اندازهگیری عوامل درون دانشگاهی عوامل سالمت اداری admin.hel امکانات آموزشی edu.fac حکمرانی خوب بهرهوری منابع انسانی hum.prod زیرساخت فناوری it.infras تضمین کیفیت qua.assur توسعه منطقهای reg.dev استقالل دانشگاهی univ.auto 0/728 0/68 6/05 0/632 6/539 6/ 0/663 6/55 6/2 6/323 0/78 6/536 6/93 6/02 6/2 سالمت اداری good.gov 0/687 admin.hel امکانات آموزشی 0/662 6/950 edu.fac حکمرانی خوب 0/692 6/936 6/9 good.gov بهرهوری منابع انسانی 6/9 6/23 6/06 hum.prod زیرساخت فناوری اطالعات 6/523 6/996 6/569 it.infras تضمین کیفیت 6/ 6/933 6/03 qua.assur توسعه منطقهای 6/06 6/99 6/053 reg.dev استقالل دانشگاهی 56 6/960 6/065 univ.auto ج( آزمون پایایی همچنان که پیشتر گفته شگد برای سگنجش پایایی و ارزیابی پایداری درونی سگازهها در نرمافزار pls از معیار سگنتی آلفای کرونباخ و معیار مدرنتر پایایی ترکیبی اسگگگتفاده میشگگگود. پا یداری درونی نشگگگانگر میزان همبسگگگتگی یک سگگگازه و د( آزمون نیکویی برازش تننهاوس و همکاران )3665( شگاخصگی به نام نیکویی برازش برای سنجش کل مدل ارائه دادهاند. این شاخص هر )GOF( دو مدل ا ندازهگیری و سگگگاخ تاری را مدنظر قرار مید هد و بهعنوان مع یاری برای سگگگنجش عملکرد کلی مدل به کار شاخصه یا مربوط به آن ا ست. مقادیر پایایی قابلقبول برای میرود. این شگاخص بهصگورت حاصگلضگرب میانگین و R 2 هر دو مالک )آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی( بنا بر نظر اکثر صگگاحبنظران باالتر از 6/ میباشگگد که با توجه به یافتهه یا متو سط مقادیر ا شتراکی به صورت د ستی با ا ستفاده از فرمول زیر محاسبه میشود. ازآنجاکه این مقدار به دو شاخص مذکور جدول میتوان گ فت سگگگازهه یا پایایی مناسب و قابل قبولی هستند. مدل ا ندازهگیری دارای وابسته است حدود این شاخص بین صفر و یک میباشد. وتزلز و همکاران )3663( سه مقدار 6/ 6/35 و 6/90 را به ترتیب Goodness of fit

19 68 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... بهعنوان مقادیر ضگگعیف متوسگگط و قوی برای GOF تعریف نمودهاند ( هب نقل از محسنین و اسفیدانی 939(. R 2 = = GOF= = = GOF= communality R 2 بنابراین با توجه به آنچه گفته شد شاخص نیکویی برازش مدل به شکل زیر محاسبه میگردد: همانطور که مشگگگخص اسگگگت مقدار GOF برابر با 6/59 بهدستآمده است که این میزان از 6/90 بیشتر بوده و درنتیجه عملکرد کلی مدل پژوهش در حد قوی ارزیابی میشود. 963 نفر اجرا و داده ها SMART-PLS تجزیهوتحلیل گردید. COMMUNALITY= = بحث و نتیجهگیری دانشگاه بهعنوان یک سازمان پیچیده در بطن تغییر و تحوالت ملی و جهانی قرار داشگگگته و همچنان که بر عوامل و عناصگگگر محیطی تأثیر می گذارد بالطبع از آن ها نیز تأثیر می پذیرد. درواقع الزمه پویایی و بالندگی حیات نظامهایی مانند دان شگاه ایجاد و ارتقاء فضای رقابتی سالم بهبود کیفیت و اتخاذ تدابیر و سگگیاسگگتهایی اسگگت که بتواند عملکرد دانشگگگاهها را در دستیابی به استانداردها و معیارهای مورد انتظار در سطح ملی و بینالمللی ارتقاء بخشگگد. این پژوهش باهدف طراحی الگوی عوامل درون دان شگاهی مؤثر بر ارتقاء دان شگاهها در رتبهبندی ملی و بینالمللی با روش آمیخته اکتشگگگافی صگگگورت گرفت. بهمنظور شناخت عوامل و مؤلفهه یا درون دان شگاهی مؤثر بر رتبهبندی ملی و بینالمللی ضگگمن انجام مصگگاحبه با خبرگان که با اسگگگت فاده از نرمافزار SPSS و بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش )بررسی سؤالهای پژوهش( بر مبنای مصاحبههای صورت گرفته با خبرگان و مدیران دانشگاهی و همچنین نتایج انجام تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی انجامشده دانشگاهها مؤلفههای: است در میتوان رتبهبندیهای نتیجه گرفت که عوامل درونی ارتقاء ملی و بینالمللی مشتمل بر حکمرانی خوب تضمین کیفیت بهرهوری منابع انسانی سالمت اداری توسعه منطقهای زیرساخت فناوری اطالعات پژوهشه یا و امکانات آموزشی استقالل دانشگاهی در میباشد. انجامشده )اسدی 935 موسوی 923 و کالرک 335( بر عوامل خاصی نظیر: نقش عوامل استقالل دانشگاهی ) نفر( پر س شنامه محقق ساخته بر روی نمونهای مرکب از

20 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان انتشار مقاالت پژوهشی و تغییر و تحول بنیادین در نظام آموزشی بر اساس یافتههای حاصل از تحلیل توصیفی و استنباطی برای ارتقاء دانشگاهها تأکید گردیده است. پرسشنامه پژوهش میتوان گفت سه عامل کلیدی: حکمرانی یافتههای حاصل از بررسی وضعیت موجود متغیرهای عوامل درون دانشگاهی بیانگر آن بود که ازنظر مشارکتکنندگان در پژوهش بهجز عامل استقالل دانشگاهی که در سطح باالتر از میانگین فرضی )مقدار 9/5( مورد ارزیابی قرارگرفته و بیانگر استقالل نسبی دانشگاهها در اداره امور مربوطه میباشد بقیه عوامل در سطح پایینتر از میانگین )مقدار 9/5( قرار داشته و ازنظر پاسخگویان نشانگر آن است که در دانشگاهها وضعیت مناسبی ازنظر متغیرهای: سالمت اداری امکانات آموزشی حکمرانی خوب بهرهوری منابع انسانی زیرساخت فناوری اطالعات تضمین کیفیت و توسعه منطقهای وجود ندارد. نتایج حاصل از بررسی میزان اهمیت و نقش عوامل بهدستآمده )سؤال دوم پژوهش( بیانگر آن بود که سازه حکمرانی خوب دارای باالترین اهمیت و سازههای دیگر به ترتیب نقش و اهمیت شامل: استقرار نظام تضمین کیفیت بهرهو یر منابع انسانی سالمت اداری توسعه منطقهای استقالل دانشگاهی زیرساخت فناوری اطالعات و امکانات آموزشی میباشند. نتایج پژوهشه یا انجامشده خوب نظام تضمین کیفیت دانشگاه و میزان قابلیت و بهرهوری منابع انسانی بیش از سایر عوامل با ارتقاء جایگاه دانشگاهها در ارتباط میباشند. در مطالعات صورت گرفته نیز بر این مؤلفهها تأکید شده است. عامل حکمرانی خوب مت ضمن تو صیف ساختارها فرآیندها و فعالیتهای دخیل در برنامهریزی و هدایت مؤسگگسگگات و افراد فعال در آن میباشگد و به موضگوعاتی همچون مسگئول اصگلی هدایت موسسه ساختارهای تصمیمگیری و حدود و اختیارات آن ها و اشگگگ خام دارای مسگگگئول یت و م نابع مشگگگروع یت ت صمیمگیری آنها ا شاره دارد. در این زمینه با توجه به نظرات مشگگگار کتکن ند گان ا قدا ماتی از قب یل طراحی بر نا مه ه یا استراتژیک استفاده از رویکردهای مدیریت مشارکتی و ساختار سگگازمانی منعطف و جلب مشگگارکت تمامی عوامل و ذینفعان داخلی و خارجی دانشگگگاه و هماهنگی در تصگگمیمگیریه یا ردهه یا مختلف مدیریت آموزش عالی و دانشگگگگاهها میتواند مؤثر و کارساز باشد. بیانگر آن بود که عوامل مؤثر در توسعه و ارتقاء دانشگاهها شامل: مقولهه یا ازجمله بسگگگیار مهم و اسگگگاسگگگی که از سگگگوی اندازه دانشگاه زیرساختهای دانشگاه عوامل محیطی سطح مشگگگار کتکن ند گان در پژوهش نیز مورد تأک ید قرارگرف ته محلی- منطقهای عوامل محیطی سطح ملی یا کالن منابع انسانی اسگگتقرار نظام تضگگمین کیفیت دانشگگگاهها میباشگگد. مفهوم منابع مالی منابع فیزیکی و مدیریت و رهبری میباشد )گراو کیفیت آموزشگی دانشگگاهها بهعنوان اسگتانداردهای آموزشگی 3663 ثمری و همکاران 933 آرکالی اولکای و بوال 360(. دان شگاهها ا ست که بهطور فزایندهای بر برون سازی آموز شی دانشگگگاهها و ارتقای ارزشافزوده آموزشگگی دانشگگگاهها تمرکز

21 66 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... میکند. در این خصگگوم توجه به مواردی نظیر ارزیابی درونی با توجه به نظرات ابراز شده در خ صوم و ضعیت موجود مؤلفه و بیرونی در گروهه یا آموزشی دانشگاه استانداردهای کیفیت سالمت اداری )که در سطح پایینتر از متو سط ارزیا یب شده( فرایند یاددهی-یادگیری و تشگگگکیل شگگگورای اعتبارسگگگنجی پیشگگنهاد میشگگود ح یت االمکان بهج یا تأکید بر بوروکراسگگی میتواند باعث اسگگتقرار و بهبود کیفیت آموزشگگی دانشگگگاهها گردد. منابع انسگانی کارآمد و وجود اسگتادان دانشگجویان توانمند و نخبگگان علمی ازجملگه عواملی اسگگگگت کگه از سگگگوی مشگگگارکتکنندگان بهعنوان عوامل مؤثر بر رتبه دانشگگگگاهها مطرح گردیده اسگگت. در این زمینه دانشگگگاهها باید تمهیدات الزم را برای جذب ا ستعدادهای برتر حفظ و نگهداری ا ساتید و دانشگگجویان ممتاز و بهبود وضگگعیت رفاهی آنان بکار گیرند. یگافتگههگای مربوط بگه پژوهش " عوامگل مؤثر بر بهرهوری دانشگگگاهها و مراکز آموزش عالی ایران " نشگگان میدهد که از بین 9 عامل شگناسگاییشگده مؤثر بر بهرهوری دانشگگاهها و مراکز آموزش عگالی عگامگل مربوط بگه عملکرد اعضگگگگای هی ئتعلمی بهتن هایی 96 درصگگگد از واریانس عوامل مؤثر بر بهرهوری را تبیین میکند )خورشیدی و سلیمانی 3662(. )کاغذبازی( امور اداری با سگرعت و کیفیت مناسگبتری انجام گیرد. در این زمینه توجه به معیار شگگگفافیت عملکرد اداری و رعایت نظام شگایسگتهسگاالری در انتصگاب افراد اهمیت زیادی دارد. رفتار عادالنه در پاسگگگخگویی به درخواسگگگت خدمات مراجعین نیز ازجمله مسگائلی اسگت که میبایسگت موردتوجه مدیران و اولیای امور قرار گیرد. ازنظر مشارکتکنندگان عوامل مهم ارتقاء جایگاه در پژوهش دانشگاهها مؤلفه در بینالمللی میباشد. در این خصوم پیشنهاد توسعه و منطقهای از توسعه رتبهبندیهای ملی و میشود سیاسته یا منطقهای دانشگاه با مشارکت ذینفعان محلی تدوین و گردهماییها و کنفرانسهای آموزشی با حضور مدیران دانشگاه و مسئوالن محلی برگزار گردد. همچنین پیشنهاد میشود تحقیقات پایاننامههای دانشگاهی در راستای حل مسائل محلی و استانی انجام گیرد. سایر عوامل تأثیرگذار به ترتیب شامل سالمت اداری توسعه منطقهای ا ستقالل دان شگاهی زیر ساخت فناوری اطالعات و امکانات آموزشگگی میباشگ گد که از طرف مشگ گارکتکنندگان مؤلفه استقالل دانشگاهی ازجمله مسائلی است که در چند سال اخیر موردتوجه قرارگرفته و اقداماتی نیز در این زمینه انجامشده است. ازنظر مشارکتکنندگان در پژوهش نیز مؤلفه مذکور تنها بهعنوان عوا مل مهم و تأثیر گذار درون دانشگگگ گاهی در رتبه مؤلفهای است که از طرف آنها باالتر از سطح متوسط ارزیا یشب ده دانشگاهها مطرح گردیده است. است. در این خصوم با توجه به نظرات مشارکتکنندگان پیشنهاد میشود اختیارات مدیران دانشگاه تعیین اهداف و درزمینه Khorshidi & Soleimani

22 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان برنامههای توسعه دانشگاه افزایش یابد. سیاستگذاریهای پیشنهاد میشود بخشی از بودجه دانشگاه صرف توسعه آموزشی و پژوهشی و نحوه تخصیص بودجه و اعتبارات مصوب فناوریهای نوین ارتباطی و اطالعاتی امکانات سختافزاری برنامهها و طرحها جزو اختیار مدیران و مسئوالن دانشگاه بهحساب آید. هیئترئیسه دانشگاه فارغ از نفوذ جریانات و فشارهای سیاسی روسا و مدیران دانشگاه را عزل و نصب نمایند. با توجه به مشکالت معیشتی کارکنان و اعضای هیئتعلمی اختیارات الزم درزمینه تعیین میزان حقوق و دستمزد کارکنان به دانشگاهها واگذار شود. مسئله مهم دیگر لزوم برخورداری پژوهشگران دانشگاه از آزادیهای الزم در نگارش و ارائه آثار علمی میباشد. در این رابطه چنانچه پژوهشگران دانشگاهی از آزادیهای کافی برخوردار باشند میتوانند یافتههای علمی را فارغ از مرزهای ملی با پژوهشگران سایر کشورها به اشتراک گذاشته و ضمن توسعه حرفهای رتبه دانشگاه را نیز ارتقاء بخشند. درزمینه مؤلفه زیرساخت فناوری اطالعات با توجه به اهمیت و نقش آمار و اطالعات در انجام فهرست منابع پروژهها و مطالعات دانشگاهی آهنچیان محمدرضا )93(. دستهبندی و رتبهبندی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی دولتی. طرح مطالعاتی وزارت علوم تحقیقات و فناوری. احمدی ده قطب الدینی محمد عبدلی محمدعلی فرزاد ولی اله و کیامنش علیرضا )923(. ارزیابی درونی کیفیت گروه پیشرفته فناوری اطالعات و امکانات نرمافزاری پیشرفته فناوری اطالعات گردد. همچنین با توجه به پیشرفتها درزمینه توسعه شبکههای فناوری اطالعات قابلیت دسترسی به شبکههای ارتباطی با پهنای باند باال در دانشگاه امکانپذیر گردد. توسعه کمی و کیفی امکانات آموزشی موضوعی است که ارتباط نزدیکی با بهبود عملکرد دانشگاهها دارد. در این زمینه با توجه به نظر مشارکتکنندگان که امکانات آموزشی را کمتر از سطح متوسط ارزیابی نمودهاند پیشنهاد میشود بهتناسب فعالیتهای آموزشی و پژوهشی امکانات فیزیکی الزم تدارک دیده شود. در این خصوم رعایت سرانه امکانات و تناسب تجهیزات آموزشی با اهداف آموزشی و برنامه درسی ضروری به نظر میرسد. آموز شی مهند سی محیطزی ست دان شگاه تهران ف صلنامه نامه آموزش عالی )( اسگگدی محمد )935(. نقش عوامل اسگگتقالل دانشگگگاهی در رتبهبندی دان شگاههای اروپایی ف صلنامه نامه آموزش عالی.3-9 )90( 3 بازرگان عباس )93(. اسگتانداردهای آموزش عالی: از آرمان تا واقعیت فصلنامه نامه آموزش عالی )96( 2-39.

23 65 تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی عوامل درون دانشگاهی ارتقاء دانشگاهها در رتبهبندیهای... بلوچی آزاده )92(. رتبهبندی دانشگگگگاه پیام نور پایاننامه محسگنین شگهریار و اسگفیدانی محمدرحیم )939(. معادالت منتشگرنشگده کارشگناسگی ارشگد دانشگگاه پیام نور تهران دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. سگگاختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرمافزار.smart-pls تهران: کتاب مهربان. ثمری عیسگگی یمنی محمد صگگالحی عمران ابراهیم و گرایی نژاد غالمر ضا )933(. برر سی و شنا سایی عوامل مؤثر در فرآیند توسگعه دانشگگاهی در دانشگگاههای دولتی ایران دو فصلنامه مطالعات برنامهریزی آموزشی )( زارع بناد کوکی محمدرضگگگا و وحدت زاد محمدعلی )93(. برر سی نظامهای رتبهبندی دان شگاهها: یک رویکرد انتقادی فصلنامه آموزش مهندسی ایران )05( سگگگرایی حسگگگن )93(. مقدمهای بر نمونهگیری در تحقیق. تهران: سمت. شوریابی ا شرف )923(. مطالعه راهکارهای ارتقاء رتبه دان شگاه پ یام نور در رت بهب ندی های داخلی و خارجی پا یان نا مه منتشرنشده کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور استان تهران دانشکده ادبیات و علوم انسانی. کالین پل )33(. راهنمای آسگان تحلیل عاملی. ترجمه سگید جالل صدرالسادات و اصغر مینایی )939(. تهران: سمت. گال مرد یت بورگ والتر و گال جویس )330(. روش های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی )ویرایش ششم(. )ترجمه احمدرضا نصر اصفهانی و همکاران 929(. تهران: سمت و دانشگاه شهید بهشتی. محمدی آیین و مجتهد زاده ریتا )92(. ارزیابی مقایسهای و رتبهبندی مراکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی دانشگاههای علوم پزشکی کشور. تهران: مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی. موسوی میر فضلاهلل )923(. بررسی امکان ارتقاء ایران به ده کشور اول تولیدکننده علم در جهان فصلنامه رهیافت.23-3 )96( واعظ زاده صادق )92(. شاخصهای ارز شیابی آموزش عالی در جمهوری ا سالمی ایران. هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی شورای عالی انقالب فرهنگی. Alzalabani, A. (204). Academic quality and ranking: A methodical approach for departmental ranking of colleges and universities in Saudi Arabia, beykent university journal of social sciences, 7 (), Arkali Olcay, G., Bulu, M. (206). Rankings of turkish universities in international university ranking indexes, journal of higher education, 6 (2), Bastedo, M.N., & Bowman, N.A. (20). College ranking as an interorganizational

24 فصلنامة نوآوری و ارزشآفرینی سال ششم شمارة دوازدهم پائیز و زمستان higher education. Quarterly journal of research in educational system, (5). Naceur, J. (2009). Economic and cultural factors affecting university excellence, Quality assurance in education, 7 (4), Pop, O., Popescu, S. & Dragomir, M. (205). Empirical study of the factors which have an impact on university performancein EU countries, reflected by the shanghai ranking, international engineering and technology education conference, -4 november, Romania, sibiu. Ridder-Symons, H.P. (2006). The university as European cultural heritage: a historical approach, Higher education in europe, 3 (4). Salmi, J. (203). A strategy for developing world-class universities in chlie, pontificia Universidad catolicade chile, 50 (), Usher, A., & Savino, M. (2007). A global survey of university league tables, Higher education in europe, 32 (), 5-5. dependency: establishing the foundation for strategic and institutional accounts. Research in higher education, 52 (), Clark, B.R. (995). Leadership and innovation in universities: from theory to practice, Tertiary education and management, (), 7-. Fornell, C., & Larcker, D.F. (98). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error, journal of marketing research, 8 (3), Grouwe, A.D. (2009). Without capacity, there is no development. IIEP. Hazelkorn, E. (2008). Learning to live with league tables and ranking: the experience of institutional leaders, Higher education policy, 2, Kehm, B., M. (204). Global university rankings-impacs and unintended side effects, European journal of education, 49 (), Khorshidi, A., M., & Soleimani, A. (2008). Effective factors and indicators of productivity of university and centers of